مسئله شر از دیدگاه جی. ال. مکی و نقد و بررسی آن از دیدگاه فلسفه اسلامی

جی. ال. مکی، فیلسوف ملحد انگلیسی مدعی است که باورهای دینی فاقد تکیه گاه عقلانی اند. وی برای اثبات مدعای خویش بین سه قضیه ای که مورد قبول خداشناسان است ، ناسازگاری برقرار می کند. این سه قضیه از این قرار است : "خداوند قادر مطلق است "، "خداوند خیر محض است "، "و شر وجود دارد" گرچه در بین قضایای مذکور، تناقض صریحی به چشم نمی خورد اما اگر چند قضیه دیگر را به آنها ضمیمه کنیم، تناقض آشکار می گردد. برای حل مشکل شر، الهیون در طول تاریخ نظریه ها و دفاعیه های مختلف را ارائه کرده اند. مکی برخی از مهمترین این راه حلها را مورد ارزیابی قرار داده و آنها را رد می کند. این راه حلها عبارتند از: -1 شر قرین با خیر است . -2 شر واسطه ضرور برای خیرات است . -3 جهان با وجود شر، بهتر از جهان عاری از شر است . -4 شر مولود اختیار انسان است . به نظر وی تنها راه حل سوم و چهارم در تبیین مسئله شر موفق اند. زیرا در راه حل سوم، مشکل "شرور مستهلک " و در راه حل چهارم مشکل "شر غیر مستهلک است " مورد ارزیابی قرار گرفته اند. اما جان مکی، مشکلات متعددی را مطرح می کند تا این دو راه حل را نیز به بن بست بکشاند. او در پیشنهاد خود مبنی بر اینکه "چه اشکالی داشت که خداوند انسانها را به "گونه ای"می آفرید که همواره به نحو مختارانه خیر را انتخاب می کردند؟"، امکان وقوع جهانی را مطرح می کند که خداوند قادر مطلق باشد و شر نیز وجود نداشته باشد و ... فلسفه اسلامی به خصوص صاحبان سه مکتب مهم فلسفی اسلامی، پاسخهایی را در رابطه با کیفیت ورود شر در قضاءالهی مطرح کرده اند. از نظر آنان شر یا عدمی است و یا منشا عدم است . شرور عدمی مبدا نمی خواهند و منتسب به خداوند نیستند، اما شرور وجودی، از حیث وجودی بودنشان خیر محسوب می شودند و از این حیث که منشاا عدم هستند، شر به حساب می آیند. ایشان راه حلهای دیگری از جمله: نسبی بودن شر، تلازم (ملازمت) خیرات با شرور، واسطه بودن شر برای رسیدن به خیرات برتر و ... مطرح کرده اند. ما در این نوشتار برآنیم که پس از طرح جامعی از نظریات جان مکی و فالسفه اسلامی، شبهه مکی را توسط ادله فلسفه اسلامی نقد و بررسی کنیم.